OYUN DEYİB KEÇMƏYİN

2025-ci il oyun sənayesi (Game Development, qısaca Gamedev) üçün dönüş nöqtəsi kimi xarakterizə olunur. Beynəlxalq analitik mərkəzlərin hesabatına görə, 2025-ci ildə qlobal oyun bazarına 220 milyard dollardan çox investisiya axını qeydə alınıb. Rəqəmsal əyləncə sənayesinin bu sektoru sürətlə böyüyür. Xüsusilə mobil oyunlar, bulud əsaslı oyun xidmətləri, süni intellektlə yaradılan oyun kontenti, VR/AR (virtual və artırılmış reallıq) texnologiyaları və müstəqil oyun studiyalarına sərmayələr 2024-2025-ci illərdə 17-22 faiz artıb.

Bu yüksəliş bir neçə amillə izah olunur:

1. Generativ süni intellekt (GenAI) oyun istehsalını sürətləndirib.

2025-ci ilin hesabatlarında qeyd edilir ki, oyun studiyalarında GenAI alətlərindən istifadə istehsal xərclərini 30 faizə qədər azaldıb, kontent yaratma prosesini isə 2-3 dəfə sürətləndirib. Bu, studiyaları daha çox layihə istehsalına sövq edir.

2. Bulud oyunları (Cloud Gaming) investisiya axınını artırıb.

Microsoft, Nvidia, Amazon Luna və Tencent-in 2025-ci il hesabatlarına görə, Cloud Gaming xidmətlərinin abunəçi sayı rekord səviyyəyə çatıb.

3. Təhsil və oyun (Game-based Learning) sektoru genişlənir.

2025-ci ildə EdTech (təhsil texnologiyaları) bazarı ilə Gamedev bazarının kəsişməsi oyunlaşdırılmış təhsil platformalarına sərmayə axınını artırıb. VR sinif otaqları, simulyasiya əsaslı təlimlər, STEAM üçün oyun əsaslı metodlar 40-dan çox ölkədə məktəb proqramlarına daxil edilib. Bu isə oyun mühəndisliyinə, dizaynına və pedaqoji oyun mexanikalarına tələb yaradır.

Bu qlobal tendensiyalar oyun inkişafı ixtisaslarının həm təhsil sistemində, həm də əmək bazarında aktuallığını yüksəldir. Məhz buna görə məktəb təhsilindən ali təhsilə və daha sonra sənaye təcrübəsinə doğru strateji yanaşma hər zamankından daha çox tələb olunur.

Oyun inkişafı sahəsində proqramlaşdırmadan tutmuş dizayna, animasiyadan audio və layihə idarəçiliyinə qədər müxtəlif ixtisaslar mövcuddur. Bu sahədə uğurlu karyera üçün əsas üç mərhələ əhəmiyyət kəsb edir: təhsil, ixtisaslaşma və sənaye təcrübəsi. Orta məktəb səviyyəsində əldə edilən bilik və bacarıqlar ali təhsil vasitəsilə ixtisaslaşma səviyyəsinə çevrilir və nəhayət iş dünyasında oyun studiyaları, layihələr, komanda işi kimi mərhələlərdə real karyera üçün əsas rol oynayır.

http://www.gcu.edu saytındakı “How to become game developer” (“Oyun yaradıcısı olmağın yolları”) məqaləsində qeyd olunur ki, orta məktəb dövründə riyaziyyat, fizika, informatika, ingilis dili və yaradıcılıq fəaliyyətləri (məsələn, rəsm, dizayn, musiqi) kimi fənlər oyun inkişafı sahəsi üçün çox vacib təməl yaradır. Ali təhsildə isə bu təməl üzərində daha spesifik bacarıqlar - proqramlaşdırma dilləri, oyun mühərrikləri (məsələn, Unity, Unreal Engine), 3D dizayn, animasiya, səs dizaynı qurulur. Sənaye mərhələsində portfolionun hazırlanması, real layihələrdə iştirak və komanda əməkdaşlığı əhəmiyyətli olur.

Tədqiqatlar göstərir ki, oyun əsaslı tədris, yəni məktəb mühitində oyun elementlərinin və oyunlardan öyrənmənin tətbiqi şagirdlərin diqqətini artırır, motivasiyasını yüksəldir və problem həlletmə bacarıqlarını inkişaf etdirir. Tədqiqatlar həmçinin oyun əsaslı təhsilin uşaqların koqnitiv, sosial və emosional bacarıqlarını da inkişaf etdirdiyini təsdiqləyib.

Orta məktəbdə təməl bacarıqlar qazananlara ali təhsil mərhələsi oyun inkişafı ixtisasına yönəlmək üçün geniş imkanlar açır. Məsələn, kompüter elmləri, interaktiv media, oyun dizaynı, qrafik dizayn, animasiya kimi ixtisaslar oyun studiyalarında tələb olunan bacarıqları formalaşdırır. Mənbələr göstərir ki, oyun tərtibatçısı olmaq üçün kompüter elmləri və ya yaxın ixtisaslar üzrə bakalavr dərəcəsi faydalıdır.

Ali təhsildə nəzəri biliklər (məsələn, proqramlaşdırma dilləri, oyun mühərrikləri, 3D modelləşdirmə) və praktiki bacarıqlar (komanda layihələri, capstone oyunlar) birləşir. Məsələn, universitetlərdə tələbələrə real oyun layihələri üzərində işləmək imkanı yaradılır və portfolionun formalaşmasına diqqət yetirilir. Ali təhsilin başqa bir faydası ondan ibarətdir ki, oyun inkişafı üzrə təhsil alanlar yalnız oyunun bir hissəsini deyil, mühəndislik, dizayn, komanda işi və portfolionun əhəmiyyətini anlayırlar. Bu mərhələ oyun sənayesinə uğurlu giriş üçün vacibdir.

Mütəxəssislər yaxın gələcəyin “10 ən perspektivli ixtisas”larından hər biri üçün orta məktəbdən ali təhsilə keçid və kariyera qurulmasında vacib tələbləri aşağıdakı şəkildə qruplaşdırıblar:

• Oyun proqramçısı - məktəbdə riyaziyyat, fizika, informatika fənlərinə üstünlük verilməli, ali səviyyədə kompüter elmləri, proqramlaşdırma və oyun mühəndisliyi kurslarına qatılmaq vacibdir. Bu sahədə mənbələr proqramlaşdırma dilləri, oyun mühərrikləri, riyazi bacarıqlar tələb etdiyini göstərir.
• Oyun dizayneri - məktəbdə yaradıcı dərslərə (rəsm, dizayn), ingilis dilinə diqqət yetirmək, ali təhsildə oyun dizaynı, interaktiv media, ssenari yazmaq və oyun balanslaşdırılması sahələrində ixtisaslaşmaq bacarığı tələb olunur.
• Səviyyə dizayneri ixtisası üçün məktəbdə riyaziyyat, fizika və rəsm dərsləri faydalıdır. Ali təhsildə oyun mühərriki (Unity, Unreal) ilə işləməyi, səviyyə qurmağı öyrənmək lazımdır.
• 3D modelyerlik üçün məktəbdə rəsm, dizayn, informatika fənləri vacibdir; ali təhsildə 3D modelləşdirmə (Maya, Blender, ZBrush), teksturlaşdırma və oyun assetləri hazırlama üzrə kurslar almaq faydalıdır.
• Konsept rəssamı məktəbdə incəsənət, rəsm, dizayn dərslərində uğurlu olmalı, ali təhsildə vizual dizayn, konsept sənəti, oyun sənəti və kompozisiya üzrə ixtisaslaşmalıdır.
• Oyun animatoru olmaq istəyənlər məktəbdə fizika, rəsm və animasiya dərslərinə diqqət yetirməli, ali səviyyədə animasiya, hərəkət dizaynı və oyun mühərriki animasiya sistemlərini öyrənməlidir.
• Səs dizayneri məktəbdə musiqi, fizika, informatika dərslərini öyrənməli, ali təhsildə audio mühəndisliyi, oyun üçün səs dizaynı, musiqi yazmaq və oyunla sinxronizasiya üzrə kurslarda oxumalıdır.
• Keyfiyyət təminatı üzrə tester məktəbdə informatika, məntiq, ali səviyyədə test metodologiyaları, oyun prosesi anlayışı, bug aşkarlama və hesabat hazırlama üzrə ixtisaslaşmış təhsil almalıdır.
• UI/UX dizayneri orta məktəbdə rəsm, informatika, psixologiya dərslərini keçməklə ali təhsildə interaktiv dizayn, istifadəçi təcrübəsi, vizual dizayn alətləri (Figma, Photoshop) üzrə ixtisaslaşmalıdır.
• Layihə meneceri məktəbdə ingilis dili, tarix, iqtisadiyyat, informatika, ali təhsildə biznes və idarəetmə, layihə menecmenti, oyun studiyası idarəçiliyi üzrə ixtisaslarda təkmilləşməlidir.

Bu siyahı göstərir ki, orta məktəbdən başlayaraq düzgün istiqamətin seçilməsi gələcək karyeranın uğuru üçün əsasdır.