BUNSUZ TƏHSİLALANLARI MÖVZUYA CƏLB ETMƏK ÇƏTİNDİR

Müasir müəllim təkcə bilik ötürücüsü deyil, həm də mentor, motivator, təşkilatçı və psixoloqdur. Öz peşəsində effektiv olmaq ondan həm yumşaq (soft skills), həm də sərt (hard skills) bacarıqların inkişafını tələb edir. Yumşaq bacarıqlar şagird, həmkar və valideynlərlə əlaqələr qurmağa kömək edir, sərt bacarıqlar isə fənn biliklərini və tədris metodlarını dərinləşdirir. Müəllimlər günü ərəfəsində təhsilverənlərin peşəkar inkişafına dəstək olan əsas yumşaq və sərt bacarıqlar üzərində dayanmaq xüsusilə önəmlidir.

ResearchGate bazasında dərc olunan məqalədə qeyd olunur ki, yumşaq bacarıqların inkişafı müəllimlərə təhsilalanlarla düzgün münasibətlər qurmağa, rahat öyrənmə mühiti yaratmağa, münaqişələri effektiv həll etməyə, uşaqları həvəsləndirməyə və tükənmişliyin qarşısını almağa imkan verir.

Emosional intellekt müəllimlərə şagirdlərin hisslərini anlamağa, öz emosiyalarını idarə etməyə və sinifdə normal atmosfer yaratmağa, valideynlərlə səmərəli ünsiyyət qurmağa kömək edir. Emosional zəka olmadan, hətta ən bilikli müəllim də şagirdlərinin anlaşılmazlığı və müqaviməti ilə üzləşə bilər.

Tənqidi düşüncə məlumatı təhlil etmək, düzgün suallar vermək və əsaslandırılmış nəticə çıxarmaq üçün vacibdir. Tənqidi düşüncə tədris metodlarını qiymətləndirməyə, materialı müxtəlif təhsilalan qruplarına uyğunlaşdırmağa, mürəkkəb vəziyyətlərdə innovativ həllər tapmağa kömək edir. Bu bacarıq tədris metodlarını obyektiv qiymətləndirməyə və ən effektivlərini seçməyə, materialı müxtəlif anlama səviyyələrinə uyğunlaşdırmağa, sinif nəticələrinin təhlilinə və kurikuluma düzəlişə imkan yaradır.

Tənqidi düşüncə təhsilalanlar arasında müzakirəni və müstəqil düşüncəni stimullaşdıraraq təhsil materiallarında yanlış və ya köhnəlmiş məlumatları aşkarlamağa, mürəkkəb vəziyyətlərdə yaradıcı həllər tapmağa kömək edir.

Ünsiyyət bacarıqları müəllimlərin fikirlərini aydın ifadə etməsi, dinləmək və inandırmaq bacarığı üçün çox vacibdir. Yaxşı ünsiyyət bacarığı mürəkkəb mövzuların sadə dildə izahına, sinfi müzakirələrə cəlb etməyə və münaqişələrin həllinə kömək edir.

Fikirləri aydın ifadə etmək və dialoq qurmaq bacarığı olmadan effektiv öyrənmə və qarşılıqlı əlaqə mümkün deyil. Odur ki yaxşı ünsiyyət təkcə nitq deyil, diqqəti və motivasiyanı idarə etmək üçün də bir vasitədir.

Natiqlik bacarığı

Aydın, ifadəli və cəlbedici danışmaq bacarığı materialın izahını daha təsirli edir. Yaxşı nitq sinfin diqqətini cəlb etməyə, dərsləri aydın və yaddaqalan çatdırmağa kömək edir. Natiqlik bacarıqlarına təkcə diksiya və səsin tembri deyil, həm də nitqi strukturlaşdırmaq, pauzalardan istifadə etmək və emosiyaları vurğulamaq bacarığı daxildir. Bunsuz təhsilalanları mövzuya cəlb etmək çətindir. İnamlı və ifadəli nitq müəllimi daha inandırıcı edir və sinfin diqqətini cəlb etməyə kömək edir.

Psixi özünütənzimləmə

Müəllimlik yüksək emosional yüklü bir peşədir. Özünü tənzimləmə stressli vəziyyətlərdə sakit olmağa, tükənmişlikdən qaçmağa, motivasiyanı qoruyub saxlamağa, şəxsi təcrübəni peşəkar həyatdan ayırmağa, yorğun və ya əsəbi halda belə müsbət münasibət saxlamağa imkan verir.

Özünü tənzimləməyi mənimsəyən müəllimlər daha məhsuldar olur və tədrisin keyfiyyətinə müsbət təsir göstərir.

Müəllimlərin peşə bacarıqlarının qiymətləndirilməsi, bu bacarıqların tədris və təlimdəki əhəmiyyəti ilə bağlı başqa bir məqalədə vurğulanır ki, sərt bacarıqların inkişaf etdirilməsi müəllimlərin mövzunu və müasir tədris metodlarını dərindən dərk etməsinə yardım edir. Bu peşəkar səriştələr onlara təhsil texnologiyalarından səmərəli istifadəyə, təhsilalanların inkişafını obyektiv qiymətləndirməyə kömək edir.

Rəqəmsal savadlılıq

Rəqəmsal alətlər (Öyrənmə İdarəetmə Sistemi (LMS), interaktiv lövhələr, onlayn qiymətləndirmələr) öyrənməni daha effektiv edir. Müasir müəllimlər öz tədrislərini asanlaşdırmaq üçün videokonfrans alətləri (Zoom, Skype) ilə tanış olmalı, texnologiyadan istifadəni, və distant təhsilin təşkilini bacarmalıdırlar. Müəllimlərin rəqəmsal savadlılığı dərslərin daha interaktiv keçməsinə və şagirdin fəallığının artırılmasına kömək edir.

Rəqəmsal təhsil alətləri və metodologiyaları ilə sərbəst şəkildə naviqasiya etmək bacarığı tədrisin keyfiyyətini əsaslı şəkildə dəyişdirən bir səriştədir.

Tədris metodları

Peşəkar tədris və qiymətləndirmə xüsusi bilik tələb edən mürəkkəb bacarıqlardır. Müasir pedaqoji yanaşmalar (layihə əsaslı öyrənmə, qarışıq öyrənmə, oyunlaşdırma) dərslərin daha cəlbedici keçməsinə kömək edir.

Metodiki savad bilikli mütəxəssisi əsl müəllimə çevirir. Bu, müəllimin peşəkar mükəmməlliyinin və effektiv tədrisinin əsasını təşkil edir. Müxtəlif tədris metodlarına yiyələnmədən hətta dərin fənn biliyi də öz dəyərini itirir.

Öz fənni üzrə ekspert olmaq müəllimə təhsilalanın istənilən sualını cavablandırmaq və onların marağını qoruyub saxlamaq imkanı verir. Bu bacarıq müvafiq nümunələrlə dərslikdən kənara çıxmağa, fənlərarası əlaqələr yaratmağa, tədris olunan materialın elmi aktuallığını qorumağa kömək edir.

Müəllim fənn biliklərini daim yeniləməli və dərinləşdirməlidir - bu, onun peşəkar inkişafı üçün ilkin şərtdir.

Müəllimin öyrənmə psixologiyasının əsaslarını bilməsi də vacibdir. Bu biliklər ona informasiya qavrayışında yaşa bağlı fərqləri nəzərə almağa, şagirdlərin inkişaf səviyyələrinə uyğun tapşırıqlar hazırlamağa, müxtəlif koqnitiv üslublarla işləmək üçün alətlər seçməyə, öyrənmək üçün optimal şərait yaratmağa kömək edir.

Psixoloji biliklər tədrisi informasiyanın sadə ötürülməsindən elmi əsaslandırılmış prosesə çevirir. Bu, müəllim hazırlığının məcburi tərkib hissəsidir.

Şagirdlərin bilik və inkişafını peşəkar şəkildə qiymətləndirmək müasir müəllimin əsas bacarıqlarından sayılır. Bunun üçün ənənəvi testlərdən tutmuş innovativ formativ qiymətləndirmə metodlarına qədər müxtəlif diaqnostik üsullara yiyələnmək lazımdır. Müəllimlər meyarlara əsaslanan testlər hazırlamağı, diaqnostik nəticələri təhlil etməyi və təlimatı fərdiləşdirmək üçün əldə edilən məlumatlardan istifadəni bacarmalıdırlar.

Bu bacarıqlar təhsilalanların faktiki irəliləyişlərinin obyektiv ölçülməsinə, boşluqları müəyyən etməyə, müxtəlif iş növləri üçün qiymətləndirmə meyarlarının hazırlanmasına, qiymətləndirmədə subyektivliyin qarşısını almağa kömək edir.

Effektiv qiymətləndirmə qiymətləndirməni formallığa deyil, inkişaf vasitəsinə çevirir. Bu bacarıq sadəcə qiymət təyin etməkdən daha çox boşluqları müəyyən etməyə və öyrənmə prosesini tənzimləməyə imkan verir.

Müəllimlər şagirdlərin şəxsiyyət kimi formalaşması missiyasının əsas daşıyıcılarıdır. Bu bacarıqlar onların davamlı inkişafına və uğurlu gələcək nəsillərin yetişdirilməsinə təkan verir.

Zemfira Məmmədqızı