YENİ TRENDLƏR YENİ TENDENSİYALAR YARADIR
Təhsildə qlobal tendensiyalar təcrübəyönlü öyrənmə, ömürboyu təhsil, mentorluğun inkişafı, əylənərək öyrənmə və media savadlılığına böyük əhəmiyyət verildiyini göstərir.
Əvvəlcə tendensiya və trendlərin fərqinə baxaq. Trend hazırda, burada və indi baş verən, tendensiya isə inkişaf etməkdə olan prosesdir. Bu proseslərin əsasında gələcəkdə müəyyən hadisələrin baş verəcəyini əminliklə iddia etmək olar.
Böyük Britaniyanın Təhsil Texnologiyaları İnstitutunun (Açıq Universitet) hesabatlarının təhlilinə əsasən yaxın gələcəkdə gözlənilən tendensiyaları aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar:
1-ci tendensiya. Davamlı və ya ömürboyu öyrənmə.
On ildən artıqdır ki, ömürboyu öyrənmə konsepsiyası müzakirə mövzusudur. Məlumatlar sürətlə yenilənir, yeni texnologiyalar meydana çıxır, peşələr dəyişir. Buna görə də hər bir işçi işəgötürənin ehtiyaclarına, vətəndaş isə marketinq transformasiyalarına uyğunlaşmalıdır.
Bütün bunlar ardıcıl olmalı, biliyi daim yeniləməyə, peşəkar bacarıqları təkmilləşdirməyə sövq etməlidir.
2-ci tendensiya. Uzaqdan və hibrid formatlı təhsil.
Tədris metodları inkişaf etdikcə, təhsil təşkilatları yeni modellər axtarır. Təhsil sistemində davamlı və ənənəvi təlim modelləri öz yerini pandemiya zamanı qəbul edilən hibrid formatlara verir. Çünki onlayn təhsil uzunmüddətli istehlakçı seçimlərinə cavab verir. Artıq bu gün klassik təhsil təşkilatlarının rəhbərləri onlayn proqramlar, kurslar və hibrid təhsilə ayrılan resurs və dəstəyini genişləndirirlər.
Təhsil sistemi distant modelin imkanlarına uyğunlaşana qədər, hibrid formatlar üstünlük təşkil edəcək.
3-cü tendensiya. Evdə pedaqogika.
Bəri başdan qeyd edək ki, "evdə pedaqogika" "evdə təhsil" demək deyil. Bu, əsasən, ev mühitində baş verən və ümumi təhsil sisteminə alternativ olan qeyri-rəsmi tədris və öyrənmə təcrübələrinin bir növüdür. Məsələn, Valdorf və ya Montessori pedaqogikası kimi.
Pandemiya dövründə uşaqların inkişafı üçün əlavə imkanlar aşkarlandı. Formal onlayn öyrənmənin aşağı olduğunu hiss edən valideynlər uşaqlarının inkişafına daha çox diqqət yetirməyə başladılar. Yeniyetmələrin tənqidi təfəkkürünün inkişafına uyğun kitablar siyahısı, mütaliə strategiyaları hazırlandı. Təhlilçilər qeyd edir ki, alternativ təhsil proqramlarına ehtiyac olduqca “evdə pedaqogika” da aktual olacaq.
4-cü tendensiya. Özünü tənzimləyən təlim strategiyası.
Pandemiya zamanı distant təhsilə keçid muxtar təhsilə marağı artırıb. Bura tələbə muxtariyyətini təşviq edən təhsil strategiyaları, sistem və resursların inkişafı daxildir. Əsas məqsəd insanları maarifləndirməyə kömək edən öyrənmə strategiyaları və faydalı alətlərlə tanış etməkdir. Təhsilalanların passiv alıcılar deyil, prosesin fəal iştirakçısı olduğunu qəbul etmək lazımdır. Onlar bazar ehtiyaclarını nəzərə alaraq peşəkar kimi çıxış edə, öyrənmə məqsədləri barədə özləri qərar verə bilərlər.
Təbii ki, bu prosesdə tələbələrin muxtar pedaqogikanın imkanlarını nəzərdən keçirməyi və istifadə etməyi bacaran mentorlara ehtiyacı olacaq. Muxtar pedaqogika sistemi gündəlik təlim prosesinin bir hissəsinə çevrilənə qədər, özünü tənzimləyən strategiya tendensiya olaraq qalacaq.
5-ci tendensiya. Təcrübəyönlü yanaşma.
Bu yanaşma dərs və ya mühazirələrdə nəzəri bilikləri, istehsalat təcrübəsində isə praktiki bacarıqları dəstəkləyir. Beləliklə, uzun bir uyğunlaşma prosesi olmadan öz vəzifələrini yerinə yetirə bilən hazır mütəxəssislər peşəkar sahəyə daxil olurlar.
Təcrübəyönlü yanaşma daha çox dəyişkən bir tendensiyadır, çünki o, əmək bazarındakı dəyişikliklərdən asılıdır.
6-cı tendensiya. Təhsil influserləri.
İnfluserlər daha çox onlayn və geniş auditoriyaya malik şəxslərdir. Təhsilə daha çox təsir edənlər bloggerlər, mədəniyyət və incəsənət sahəsinin nümayəndələri, jurnalistlər, yazıçılar olur. Son vaxtlara qədər influserlər, əsasən, marketinq sahəsində özlərini təsdiqləmişdilər.
İndi təhsil influserləri rəsmi təhsil platformaları və proqramlarından kənarda ictimai sahədə öz abunəçilərinə fərqli məzmun təqdim edirlər. Onlar təhsilalanların nəyi, kimdən və harada öyrənəcəkləri barədə fikirlərini formalaşdırır. Burada əsas problemlərdən biri budur ki, influserlər təsadüfən və ya hətta məqsədyönlü şəkildə öz izləyicilərini istismar edə, çaşdıra və ya yanlış məlumatlandıra bilərlər. Bununla belə, getdikcə daha çox təhsil təşkilatları potensial auditoriya ilə rəsmi əlaqələr qurmaq və təhsilalanlar ilə təhsil məhsulu arasındakı məsafəni azaltmaq üçün cəmiyyətdə tanınmış şəxsləri prosesə cəlb edirlər.
Təhsilalanların böyük əksəriyyəti populyar məzmunla ekspert məzmununu ayırd etməyi öyrənənə qədər təhsildə influserlərin təsiri tendensiyası davam edəcək.
7-ci tendensiya. Media savadlılığı təhsili.
Digər mühüm tendensiya informasiya ilə işləmək bacarığıdır. Son onillikdə yaradılan məlumatın həcmi sivilizasiyanın bütün əvvəlki tarixində yaradılan məlumatla müqayisə edilə bilən ölçüdədir.
Əksər media kanallarında təbliğat, yalan məlumatlar, manipulyasiya və saxtakarlıq faktları yayılır. Məhz bu məqamda media və informasiya savadlılığının səviyyəsinin və nəticədə əhalinin təhlükəsizliyinin artırılmasının zərurəti anlayışı yaranıb.
İnformasiyanın daha təhlükəsiz istehlakına nail olmağın ən təsirli yolu media savadlılığı təhsilidir. Bir çox inkişaf etmiş ölkələrdə bununla bağlı proqramlar və istiqamətlər yaranıb. Elmi sahə kimi yaranan istiqamətlərdən biri “media pedaqogikası” adlanır. Burada müəllim heyəti təhsilalanlara təkcə media məhsulu yaratmağı deyil, həm də məsuliyyətlə məlumat toplamağı, təhlil etməyi və yaymağı öyrədir. Artıq bir neçə ildir ki, UNESCO media və informasiya savadlılığı ilə məşğul olan professor-müəllim heyəti üçün tədris-metodiki nəşrlər dərc edir.
Əhalinin böyük əksəriyyətinin media və informasiya savadlılığı, media təhlükəsizliyi və kibertəhlükəsizlik səviyyəsi yüksəlməyənə qədər media mühitində təhlükələr riski yüksək olacaq.
8-ci tendensiya. Sağlamlıq və ya ekoloji təhsil.
Sağlamlıq təhsili təhsilalanların psixi sağlamlığını dəstəkləməklə yanaşı, ətraf mühitə sevgi, özünə inam yaradır. Bu, hazırda çox vacib məqamlardan sayılır, çünki məktəb və kollec tələbələrinin psixi sağlamlıq problemləri - narahatlıq, depressiya, özünə zərər yetirmək istəyi getdikcə daha çox nəzərə çarpır.
İnsan inkişafının tempini, yeni bilik və bacarıqların əldə edilməsini nəzərə alaraq, təhsilalanların rifahını və psixi sağlamlığını yaxşılaşdırmaq, təlim prosesini daha rahat etmək üçün təhsil müəssisəsinə bütün aspektləri arasında tarazlıq tapmaq tövsiyə olunur.
Müasir insan bilik əldə etməyin yeni tempinə uyğunlaşmayınca, məlumatın həcmindən və məzmunundan narahatlıq davam edəcək. Bu da media savadlılığı tendensiyasının uzun müddət davam edəcəyini göstərir.
Təhsillə bağlı sadalanan tendensiyalar mövcud meyillərin bir hissəsidir. Unutmayaq ki, meydana çıxan yeni trendlər yeni tendensiyaların yaranmasına zəmin hazırlayır.
